Azoospermi, erkeğin menisinde hiç sperm hücresinin bulunmaması durumudur. Çocuk sahibi olamayan çiftlerin yaklaşık %10–15’inde erkek faktörü olarak karşımıza çıkar. Azoospermi, bazen doğuştan bazen de sonradan gelişen nedenlerle ortaya çıkar ve çoğu zaman herhangi bir belirti vermez. Erkekler çoğunlukla ancak çocuk sahibi olmak için yapılan testlerde azoospermi olduklarını öğrenirler.
Azoospermi ile Kriptozoospermi Arasındaki Fark
Azoospermi: Meni içinde hiç sperm hücresi bulunmaz.
Kriptozoospermi: Santrifüj gibi özel işlemler sonrasında çok az da olsa sperm hücresi bulunabilir.
👉 Bu ayrım çok önemlidir çünkü yanlış tanı, tedavi planını ve tüp bebek sürecini doğrudan etkileyebilir.
Azoospermi Türleri
Azoospermi, obstrüktif (tıkanıklığa bağlı) ve non-obstrüktif (tıkanıklığa bağlı olmayan) olmak üzere iki ana grupta incelenir.
Obstrüktif (Tıkanıklığa Bağlı) Azoospermi
Sperm üretimi vardır ancak yollar kapalı olduğu için meni içinde sperm bulunmaz.
Nedenleri arasında vas deferens yokluğu, epididim veya diğer sperm kanallarında tıkanıklık vardır.
Bu hastalarda en sık uygulanan yöntemler:
MESA (Mikroskopik Epididimal Sperm Aspirasyonu)
TESA (Testiküler Sperm Aspirasyonu)
Mikro-TESE (Mikroskopik Testiküler Sperm Ekstraksiyonu)
✅ Bu yöntemlerle elde edilen spermler tüp bebek tedavisinde kullanılır.
Özel durum: Kongenital Bilateral Vas Deferens Agenezisi (KBAVD) olan hastalarda kistik fibrozis taşıyıcılığı araştırılmalı, çift taşıyıcıysa embriyolara PGT-M genetik testi yapılmalıdır.
Non-Obstrüktif (Tıkanıklığa Bağlı Olmayan) Azoospermi (NOA)
Sorun testislerde sperm üretilememesi veya çok düşük seviyede üretilmesidir.
Nedenleri iki gruptur:
Pre-testiküler (hormonal): Hipogonadotropik hipogonadizm (Hipo-hipo), hipotiroidi, hipofiz tümörleri, Kallman sendromu.
Testiküler (testise bağlı): Varikosel, inmemiş testis, kemoterapi/radyoterapi, Klinefelter sendromu, Sertoli Cell Only (SCO) sendromu.
Hormon Bozuklukları ve Azoospermi
Hipogonadotropik Hipogonadizm (Hipo-hipo): Hormonlar çok düşük, tedaviyle düzelme ve doğal gebelik mümkündür.
Hipergonadotropik Hipogonadizm: Testis yanıtı zayıf, FSH ve LH yüksek, testosteron düşük. Tedavisi tartışmalı olsa da hormonlarla mikro-TESE başarısı artabilir.
Genetik Nedenler
Klinefelter Sendromu (47,XXY): En sık genetik sebep. Testosteron düşük, testisler küçük, kıllanma azlığı tipik bulgular.
Y Kromozomu Mikrodelesyonları:
AZFa ve AZFb delesyonu: Sperm bulma şansı yok veya çok düşük.
AZFc delesyonu: Mikro-TESE ile %35–65 oranında sperm bulunabilir.
Kistik Fibrozis gen mutasyonu: Özellikle vas deferens yokluğu olanlarda araştırılmalıdır.
Azoospermi Tanısı Nasıl Konur?
En az iki kez spermiyogram yapılmalıdır.
Hormon testleri: FSH, LH, Testosteron, Prolaktin, TSH.
Radyolojik testler: Skrotal Doppler USG, TRUS, MR.
Genetik testler: Karyotip analizi, Y mikrodelesyon testi.
Azoospermi Tedavisi
Hormonal Tedavi
Özellikle hipo-hipo hastalarda FSH, LH ve testosteron tedavisi ile sperm çıkışı sağlanabilir.
Hipergonadotropik olgularda hCG, hMG, FSH, Klomifen Sitrat ve Tamoxifen ile tedavi sonrası mikro-TESE başarısı artabilir.
Mikro-TESE
Tıkanıklığa bağlı olmayan azoospermi hastalarında testis dokusunda sperm aranır.
Öncesinde uygun hormon tedavisi ile başarı oranı yükseltilebilir.
✨ Sonuç:
Azoospermi, infertil erkeklerde ciddi bir problemdir ancak doğru tanı, detaylı değerlendirme ve kişiye özel tedavi ile baba olma şansı mümkündür. Günümüzde mikro-TESE, MESA, TESA gibi yöntemler ve genetik testler sayesinde birçok azoospermik erkek, tüp bebek tedavisi ile çocuk sahibi olabilmektedir.
